Cây lá gai còn được gọi là trữ ma, tầm ma, gai tuyết, chiều đủ (Dao), bâu pán (Tày), hạc co pán (Thái)… có vị ngọt, tính hàn, không độc. Lá và rễ của cây không chỉ được sử dụng để làm bánh mà nó còn được dùng để điều trị một số bệnh như tiểu tiện đỏ, đau mỏi xương khớp, động thai và đại tiểu tiện ra máu… Sau đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ cây lá gai cho mọi người tham khảo.
Mô tả dược liệu
1. Đặc điểm
Cây gai là loài thực vật sống lâu năm, thân cao khoảng 1,5 – 2m. Lá mọc so le, kích thước tương đối lớn, lá rộng từ 4 – 8cm, dài 7 – 15cm, phiến hình tim và mép có răng cưa. Mặt trên có màu lục sẫm, màu dưới có màu nhạt hơn do được phủ lông trắng. Hoa mọc ở kẽ lá, quả bế mang đài tồn tại.
2. Bộ phận dùng
Rễ (trữ ma căn) và lá của cây gai được sử dụng để làm thuốc. Trong khi đó lá còn được sử dụng để làm bánh (bánh gai, bánh ít).
3. Phân bố
Cây gai là nguyên sản ở Ấn Độ, sau đó được di thực và trồng ở nhiều quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Malaysia, Nhật bản, Triều Tiên,…
4. Thu hái, sơ chế
Lá và rễ có thể thu hái quanh năm nhưng nếu dùng rễ, nên thu hái vào mùa thu – đông. Vì thời điểm này rễ phát triển mạnh và có phẩm chất tốt nhất. Sau khi đào rễ về, đem cắt bỏ rễ con, rửa sạch đất cát rồi để nguyên hoặc thái mỏng đem phơi/ sấy khô. Ngoài ra cũng có thể sử dụng dược liệu tươi.
5. Bảo quản
Nơi thoáng mát.
6. Thành phần hóa học
Trong 100g cây gai có chứa các thành phần hóa học với hàm lượng như sau: chất béo 0,5g, protein 85,3g, vitamin K 0,8mg, carbohydrates 5,4g, biotin 498,6mcg, chất xơ 3,1g, chlorine 71mg, mangan 1,64mg, kẽm 0,3mg, selenium 76mcg, đồng 779mg, thiamine 0,2mg,…
Vị thuốc cây lá gai
1. Tính vị
Vị ngọt, tính hàn, không có độc.
2. Quy kinh
Quy vào kinh tâm, can và bàng quang.
3. Tác dụng dược lý
– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
Axit chlorogenic trong dược liệu có tác dụng ức chế vi trùng và diệt nấm. Vì vậy sử dụng lá gai để làm bánh có thể giúp bảo quản bánh được lâu ngày.
Thuốc có tác dụng kích thích bài tiết mật và thông tiểu.
Chlorogenic acid trong dược liệu có tác dụng chống oxy hóa cao gấp 10 lần so với vitamin E, từ đó ngăn chặn tình trạng cao huyết áp, xơ vữa động mạch và nhồi máu cơ tim.
– Tác dụng của cây gai theo đông y:
Công dụng: rễ có tác dụng chỉ huyết, lương huyết, giải độc, thanh nhiệt và an thai. Lá có tác dụng tán ứ, chỉ huyết và lương huyết.
Chủ trị: rễ được sử dụng để điều trị nhiệt độc ung thũng, xuất huyết do huyết nhiệt, thai lậu hạ huyết và thai độc bất an. Lá được dùng để chữa nhũ ung sơ khởi, hậu môn sưng đau, nôn ra máu, khạc ra máu, xuất huyết do chấn thương, tiểu tiệu ra máu,…
Ngoài ra, một số nơi còn dùng hoa cây gai để chữa bệnh sởi. Dùng cành và thân để trị sang thương xuất huyết, tâm phiền, ứ nhiệt, giang môn thũng thống và tiểu tiện bất thông.
>> Tham khảo: Chữa mề đay bằng lá đơn đỏ
Các bài thuốc chữa bệnh từ cây lá gai
Bổ an thai: Rễ cây mới hái hoặc phơi khô 30g sắc với 600ml nước cô còn 200ml chia làm 3 lần uống trong ngày, chỉ 1-2 ngày là có kết quả.
Lợi tiểu: Sử dụng 30g rễ cây gai sắc lấy nước uống ngày 1 lần, uống trong khoảng 3 đến 5 ngày có công dụng lợi tiểu. Cải thiện tình trạng tiểu nhắt.
Dưỡng huyết an thai: Cây gai tươi 50g, hồng táo 10 quả, gạo nếp 100g; sắc trữ ma căn lấy nước nấu với gạo và hồng táo thành cháo, chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.
Trị sa tử cung: Rễ gai khô 30g sắc với 600ml nước, uống nhiều lần trong ngày. Uống liền 3 – 4 ngày.
Trị tiểu nước trắng đục như nước vo gạo: Rễ gai 30g, rau dừa nước và thổ phục linh (mỗi thứ 20g), đinh lăng, trinh nữ và thương nhĩ tử (mỗi thứ 16g). Nấu với 1.000ml nước, cô lại còn 1/4 (250ml), chia 2 lần uống trong ngày.
Trị phong thấp đau nhức các khớp: Rễ cây tầm gai (trữ ma căn), 50g, ngâm với 1 lít rượu 1 tuần. Sau đó, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10ml.
Trị tay chân tê mỏi: Rễ cây gai 15 – 20g, sắc uống. Làm mụn nhọt bớt mưng mủ, giảm sưng đau: rễ gai và rễ vông vang (2 thứ bằng nhau) giã nát đắp lên mụn nhọt. Đắp 1 – 2 ngày.
Trị chứng đại tiểu tiện ra máu: Lá gai 15 – 20g. Sắc lấy nước và dùng uống nhiều lần trong ngày.
Trị đái dắt do nhiệt: Mã đề và rễ gai mỗi vị 30g, hành tươi 3 nhánh. Đem nguyên liệu rửa sạch rồi cho vào nồi sắc, dùng uống hết 1 lần/ ngày. Áp dụng bài thuốc từ 3 – 5 ngày sẽ thấy bệnh thuyên giảm hoàn toàn.
Cầm máu vết thương: Lá gai tươi rửa sạch, giã nát đắp vào vết thương, băng lại.
Ngăn ngừa rụng tóc: Chiết xuất từ rễ có nhiều chất sắt, được dùng để ngăn ngừa rụng tóc.
Lưu ý:
-Không phải bệnh do thực nhiệt không nên sử dụng cây gai.
-Cây gai có thể gây ngứa khi dùng tươi nhưng khi luộc chín hoặc nấu canh, thảo dược không còn ngứa và có thể dùng ăn như một loại rau.
-Cây gai không có độc nhưng có tính hàn. Vì vậy tránh sử dụng bài thuốc này cho người có thể trạng hư hàn hoặc sử dụng trong thời gian dài./.
>> Xem thêm: bài thuốc chữa bệnh từ cây dừa cạn
, bâu pán (Tày), hạc co pán (Thái)... có vị ngọt, tính hàn, không độc. Lá và rễ của cây không chỉ được sử dụng để làm bánh mà nó còn được dùng để điều trị một số bệnh như tiểu tiện đỏ, đau mỏi xương khớp, động thai và đại tiểu tiện ra máu… Sau đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ cây lá gai cho mọi người tham khảo.){kind=link}